जनयुद्धका घाइते लडाकुको पुर्नस्थापना कहिले ?

अशोक दाहाल/
शक्तिखोर -चितवन) ।

२०६० सालमा विद्रोही माओवादीले गरेको वेनी आक्रमणका क्रममा माओवादी लडाकु शुक बहादुर घर्तीको टाउकामा लागेको गोलि अहिलेसम्म बाहिर निस्कन सकेको छैन । टाउकाभित्रको गोलि निकाल्दा उनको ज्यानै जाने खतरा रहेपछि चिकित्सकले पनि उनको गोली निकाल्ने हिम्मत गरेनन् । टाउकाभित्रै रहेको गोलिका कारण दाहिने आाखा र शरिरको देब्रे पट्टकिो भाग सुक्दै गएर अपाङ्ग भएका घर्ती अहिले चितवनको शक्तिखोर स्थित माओवादी लडाकुको तेस्रो डिभिजन शिविरमा छन् । एउटा आाखा पुरै नदेखिने र कान समेत राम्रोसाग सुन्न नसक्ने घर्तीर् अरुको साहारा बिना उनी खान, दिशापिसाप गर्न र हिाडडुल गर्नपनि सक्दैनन् । आधा दशकयता घर परिवारको सम्पर्कमा समेत नरहेक घर्तीलाई सरकारले बााच्नका लागि कुनै ब्यवस्था गरिदिए हुन्थ्यो भन्ने लागेको छ । समाङ्ग लडाकुजस्तै सुरक्षा अंङ्गमा समायोजनका लागि जान नसकिने भएकाले उनि उचित प्याकेज सहित पुर्नस्थापनाको पर्खाइमा बसिरहेका छन् । 'म सेना वा प्रहरीमा गएर केही गर्न सक्छु जस्तो लाग्दैन' तेस्रो डिभिजन अन्तर्गतको कल्याण स्मृति ब्रगेटमा रहेका घर्तीले हिमालय टाइम्ससाग भने-'मलाई पुर्नस्थापनामै जान मन छ ।' आफूलाई बााचुन्जेल खान पुग्ने ब्यवस्था गरिदिए पुर्नस्थापनामा जान तयार रहेको इच्छा उनले ब्यक्त गरे । उनले आफूले जनयुद्धको घाइते र एक असाहाय लडाकु भएपनि राज्यको तर्फबाट केही पाउन नसकेकोमा दुखित भएको बताए । 'साथीहरुले जति पाएका छन् मैले पनि पाएको त्यही हो थप केही छैन' उनले भने । रोल्पामा जन्मिएका घर्तीका आमा बुबा सानैमा परलोक भएपछि पााच जनाको परिवारमा खान बस्न समस्या भएकाले माओवादी लडाकु बनेर जनयुद्धमा होमिएका थिए । सुरुमा त उनि समय समयमा घर गइरहे । तर आफूलाई गोलि लागेपछि उनी घर जान सकेका छैनन् । घाइते भएपछि उनका आफन्त पनि एक दुई पटक उनलाई भेट्न आए । तर हुादा आˆनो नहुादा सबै विरानो भनेजस्तै उनका आफन्तले पनि पााच बर्षयता उनीसाग सम्पर्क राखेका छैनन् ।
शुक बहादुर घर्ती मात्र नभइ शक्तिखोरको कल्याण स्मृति बि्रगेडमा मात्र अन्य दुई जना यस्तै अवस्थाका घाइते बसिरहेका छन् । २०६२ सालमा सिन्धुपाल्चोकको ठोकरपौवामा सेनाको हेली आक्रमणमा बमको छर्रासागै डिलबाट लडेर घााटी भााचिएका रामेछापका राम पौडेलले पनि २ बर्ष त अस्पतालमै विताए । उनको पनि शरिरको एक पाटो पुरै नचल्ने भएको छ । हलचल गर्न समेत अरुको मद्दत चाहीने अवस्थाका पौडेल राम्रोसाग बोल्न पनि सक्दैनन् । उनका लागि पनि पुर्नस्थापनामा जानुको विकल्प छैन, भन्छन्-'म पुर्नस्थापनामै जान चाहान्छु मलाई केही चाहिादैन पनि बााचुन्जेल खाने ब्यवस्था गरिदिए पुग्छ ।' पैडेल घाइते भएको बर्षदिन वित्न नपाउादै भएको १९ दिने जनआन्दोलनमा घाइते भएका धेरैले सरकारबाट घाइतेको परिचयपत्र पाए र सुविधा लिए । उपचार खर्च पनि राज्यले नै ब्यहोर्‍यो उनिहरुको । तर जनआन्दोलनका घाइतेले उपचार गराइरहादा विर अस्पतालकै अर्को बेडमा रहेका पौडेलको उपचार खर्चका लागि सरकारले वास्ता गरेन । सबै खर्च माओवादीले नै ब्यहोरोको बताउाछन् उनि ।
स्वास्थ्य स्थिती सुधारउन्मुख रहेपनि विना सहारा केही गर्न नसक्ने भएकाले पालैपाले एक जना लडाकु उनको हरदम निगरानीमा राख्ने गरिएको कम्पनि कमान्डर सुरेन्द्र पुरीले बताए । राम पौडेल र शुक बहादुर घर्ती जस्तै मुस्कान उपनामका अर्का लडाकुको पनि अवस्था कम दयनिय छैन । जनयुद्धमा मेरुदण्ड भााचिएका उनको अहिले पनि उपचार नै भइरहेको छ । शिविर भिभैको मडिकल विभागबाट उनको उपचार र हेरचाह हुने गरेको कम्पनि कमाण्डर पुरीले जानकारी दिए । लडाकुका ७ वटै शिविरमा यस्ता अपाङ्गहरु रहेको र उनिहरु सबै उचित पुर्नस्थापना प्याकेजको पर्खाइमा रहेको पुरी बताउाछन् । जनयुद्धमा लडेको प्रमाणित भएका कारण उनिहरु अनमिनको बहिर्गमनमा समेत नपरेपछि सरकारले कुनै ब्यवस्था गरिदिने हो की भन्ने अपेक्षामा रहेको बताउाछन् । सरकारले दिएको मासिक भत्ता उनिहरुको औषधी खर्चमै सिमित हुने भएकाले उनिहरु समस्यामा रहेको कम्पनि कमाण्डर पुरीले जानकारी दिए ।